‘Het kan altijd erger.’ ‘Focus op het positieve.’ ‘Geluk is een keuze.’ Klinkt bekend? Als je het zelf niet zegt, is er altijd wel iemand anders die zo’n oneliner op je afvuurt. Zo onschuldig zijn deze oneliners echter niet. Blind optimisme bij negatieve emoties kan zelfs een averechts effect hebben.
Als je altijd je negatieve gevoelens uit de weg gaat blijft er alleen een vals positieve façade over: Toxic Positivity. Letterlijk ‘giftig positivisme’. Een soort geforceerde positiviteit waarbij je jezelf in elke situatie dwingt negatieve gevoelens om te buigen naar een positieve mindset, ondanks emotionele pijn of moeilijkheden. En dat werkt op de duur tegen je. Het is natuurlijk fijn als je in uitdagende situaties altijd het glas als halfvol ziet in plaats van half leeg. Je bent gezegend als je een uitdagende situatie altijd positief weet te draaien. Ook is het prettig als je dankbaar kunt zijn voor al het positieve in je leven. Toch is een té positieve instelling niet altijd even handig. Als je deze tactiek gebruikt om negatieve emoties weg te cijferen of te ontkennen, dan erken je je eigen gevoelens niet – en dat is nou juist wat je níét verder gaat helpen. Het gevolg? Negatieve emoties krijgen geen gehoor. Angst, twijfel en verdriet worden als inherent slecht aangezien, terwijl ze net zo goed bij het leven horen als hun positieve tegenpolen. Met alle gevolgen van dien dus.
Naast dat het schadelijk is voor je lichaam om emoties te onderdrukken, kan het ook het tegengestelde effect teweeg brengen, namelijk wanneer het je echt niet lukt om je optimistisch of dankbaar te voelen in een situatie, hoe hard je dat ook probeert. Positief denken wordt dus toxisch als je iets probeert te voelen wat je helemaal niet voelt. Ook als je niet uitspreekt wat je werkelijk voelt, help je jezelf niet. Je voelt je alleen en niet gehoord, en dat is logisch want je vertelt niet wat er echt aan de hand is. Je geeft jezelf niet alleen een vals gevoel van controle, maar je neemt jezelf ook niet serieus. Bovendien geef je jezelf en de omgeving de boodschap dat je niet over negatieve gevoelens mag spreken. Duurt dit proces lang, dan is de kans groot dat je je gaat schamen voor je negatieve gevoelens, waardoor de berg aan negatieve gevoelens alleen maar hoger wordt. Terwijl het toelaten en accepteren van negatieve emoties op lange termijn juist voordelig is voor onze gezondheid.
Emoties hebben nut
Emoties zijn er wanneer ze er zijn. Of je ze terecht vindt of zwak, doet daar niets aan af. Je kunt tegen je emoties in opstand komen, ze ontkennen, ze overschreeuwen met leuke activiteiten etc. Dat helpt wel, en er is niets mis mee, maar uiteindelijk komen vooral de dieperliggende emoties vanzelf weer naar boven en wat doe je dan?
De ene persoon is van nature wat optimistischer dan de andere, maar iedereen komt negatieve emoties en gevoelens tegen in zijn leven. Zeker als je te maken krijgt met een chronische ziekte. Het is dus heel normaal dat je soms overspoeld wordt door negatieve gedachten en gevoelens. Daar is geen goed of fout aan. Er zit ook geen maximum of minimum aan. Wees eens nieuwsgierig naar wat je voelt voordat je het direct omdraait naar iets positiefs. Elke emotie dient namelijk ergens voor. Boosheid laat bijvoorbeeld zien dat er iets mis is en geeft ons de energie om het weer op te lossen. Het is belangrijk om te onthouden dat emoties – positief én negatief – ons sturing geven. Iets met hoge pieken en diepe dalen. En niet altijd oké zijn hoort daar nu eenmaal bij. Je zult dus echt eerst écht je blik naar binnen moeten richten en andere gevoelens en emoties ook de ruimte geven. Maar hoe doe je dat dan?
1. Probeer je emoties niet te negeren
Erken hoe je je voelt en laat al je emoties, goed en slecht, toe. Gevoelens, zoals verdriet, boosheid, jaloezie bestaan met een reden. Ze dragen bij aan een groter geheel. Niet altijd natuurlijk, en het is ook helemaal oké als emoties je af en toe overnemen. Het maakt niet uit of je nu al wat langer kampt met een chronische ziekte of pas komt kijken. Probeer er geen waardeoordeel aan te hangen als je wordt overweldigd. Probeer wel eens stil te staan als je verdrietig bent, of boos wordt. Wat zit daar achter? Ben je boos? Stomp in een kussen. Ben je verdrietig? Huil. Dat hoeft heus niet op het moment zelf maar kan ook achteraf. Maar krop het niet op. Stop het niet weg. Emoties willen gevoeld worden.
Het is heel normaal dat je meer dan één emotie tegelijk voelt. Als je voor grote of kleine uitdagingen staat is het normaal dat je bang bent en tegelijkertijd jezelf hoopvol voelt. Je emoties zijn net zo complex als de situatie zelf. Realiseer je dat en vecht daar ook niet tegen. Emoties geven belangrijke informatie over wat er in je leven (onbewust) speelt. Negeren van deze emoties vergroot dagelijkse stress. Je krijgt een korter lontje, je wordt sneller en intenser boos of verdrietig. Je gaat meer zwart wit denken. Uiteindelijk barst de bom of trekt je lichaam voor je aan de bel. Merk je dat je niet weet waar je moet beginnen? Praat er eens over met een familielid of een vriend. Lukt dat niet? Schakel dan professionele hulp in via de huisarts. Echt, je doet jezelf er een groot plezier mee.
Een positieve mind zorgt niet per se voor een positief leven
Emoties geven belangrijke informatie over wat er in je leven (onbewust) speelt. Negeren van deze emoties vergroot dagelijkse stress. Je krijgt een korter lontje, je wordt sneller en intenser boos of verdrietig. Je gaat meer zwart wit denken. Uiteindelijk barst de bom of
trekt je lichaam voor je aan de bel. Merk je dat je niet weet waar je moet beginnen? Praat er eens over met een familielid of een vriend. Lukt dat niet? Schakel dan professionele hulp in via de huisarts. Echt, je doet jezelf er een groot plezier mee.
2. Praat over je gevoelens
Als een kennis of een collega aan je vraagt hoe het met je gaat, is er niks mis mee om het verhaal positief te houden. Dat zit anders als een goede vriend(in) of familielid aan je vraagt hoe het met je gaat. Probeer dan eens eerlijk antwoord te geven. Er is namelijk niets mis met niet-oké zijn! Realiseer je ook dat de ander niet in jouw hoofd kan kijken en vaak geen idee heeft wat je vindt. Of je pijn hebt, verdrietig bent, geen zin meer hebt in de realiteit, gewoon chagrijnig bent, vul maar in. De enige manier om begrip te krijgen is uit te leggen wat er in je omgaat. Houd het bij jezelf. Rustig en feitelijk. Keer op keer. Lukt praten niet? Schrijf eens een brief.
3. Wees realistisch
Als je in een stressvolle tijd zit, verwacht dan niet dat je daar heel zen doorheen walst. Het is OK is om bezorgd en bang te zijn. Verwacht op die momenten niet veel van jezelf. Focus je op zelfzorg en neem kleine stapjes waarmee je je situatie kunt verbeteren. Wees mild voor jezelf.
4. It’s OK not to be OK
Een positieve mind zorgt dus niet per se voor een positief leven. En dat hoeft dus ook niet. Soms is het óók oké om gewoon even te balen. Je hoeft namelijk niet uit iedere situatie een wijze les te halen. Je mag soms echt erkennen dat iets verschrikkelijk is of dat je het even niet meer ziet zitten.
Negatieve gedachten of gevoelens kunnen je soms overspoelen.
Het leven is niet altijd positief. We dealen allemaal met pijnlijke emoties en ervaringen. Zeker als je geconfronteerd wordt met een chronische ziekte als sarcoïdose horen deze gevoelens er echt bij en zijn ze belangrijk voor het acceptatieproces. Die onplezierige emoties zijn belangrijk en moeten gevoeld worden.
5. Geef je grenzen aan
Wat doe je met toxische opmerkingen? Je kunt denken, hij bedoelt het goed, en het voorbij laten gaan. Maar wat voel je erbij? Voel je wat het met je doet, zo’n opmerking? Boosheid omdat je je niet gehoord wordt? Verdriet omdat je je alleen voelt? Afwijzing omdat er -weer- niet geluisterd wordt? Zo’n opmerking mag. Je kunt hem het beste pareren door aan te geven dat je weet dat het goed bedoeld is, maar dat je daar nu niet mee geholpen bent. Bijvoorbeeld door te reageren met: ‘Ik voel me niet gezien als je dat zegt.’ Of: ‘Ik heb gewoon even ruimte nodig voor alle emoties.’ Dat kan op het moment zelf maar dat kan ook zeker een dag of een week later.
In gesprek met anderen
Toxische positiviteit sluipt vaak snel en onbewust een gesprek binnen. We doen het allemaal. Bijvoorbeeld wanneer je een goede vriend of vriendin wilt troosten. Wij mensen vinden het namelijk niet heel chill om iemand in pijn te zien en zoeken dan ook graag naar een directe oplossing. Voor je het weet floep je er dan zelf ook een oneliner uit: Alles komt goed hoor! Niet opgeven! Je intentie is goed – maar je uitspraak is loos en je wuift de negatieve gevoelens van de ander weg.
Als je niet uitspreekt wat je wel voelt, help je jezelf niet.
Alsof die er niet mogen zijn
Een andere dooddoener is er een persoonlijk voorbeeld bijhalen. Daar zit nou precies niemand op te wachten. Wanneer iemand zijn hart bij jou uitstort hoef je niet een oplossing te toveren. Er zijn en oprecht luisteren is vaak al voldoende. ‘Holding space’ noemen ze dat in het Engels. Als je dat eenmaal doorhebt en dat ongemak bij jezelf accepteert, kun je veel beter de verbinding met de ander aangaan.’ Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik gun je dat het goed mag komen.’ Of: ‘Ik gun je dat het makkelijker zal worden om dit los te laten.’ Zo geef je aan dat je ziet dat de ander in een moeilijke situatie zit en daar gewoon even ruimte voor nodig heeft. Je kunt ook vragen: Hoe kan ik er het beste voor je zijn? Wat heb je nodig?
Dit artikel is geschreven voor het magazine Sarcoscoop en in verkorte versie gepubliceerd op www.sarcoidose.nl