Voorkom emotionele en gedragsproblemen bij je kind
Een chronisch zieke ouder kan invloed hebben op het welzijn en de ontwikkeling van een kind. Door de langdurige belasting van de zorg voor en zorgen om de ouder, kunnen kinderen op diverse gebieden problemen ervaren: sociaal, emotioneel, lichamelijk, en op school. Hoe voorkom je als ouder eventuele negatieve gevolgen van jouw chronische ziekte op het opgroeien en opvoeden van je kind(eren)?
Elf tot dertien procent van kinderen onder de 18 jaar woont in een gezin met een langdurig lichamelijk zieke of lichamelijk beperkte ouder (Nivel). Dat zijn ruim 400.000 kinderen. Met elkaar in gesprek blijven blijkt een cruciale factor voor een succesvolle opvoeding en dat geldt voor kinderen in alle leeftijden.
“Ieder kind heeft aandacht, liefde en voldoende voorspelbaarheid nodig”, aldus GZ psycholoog Muriël Oude Hengel. Een kind maakt het niet uit of het huis (blinkend) schoon is, er elke dag gestofzuigd wordt en ‘s avonds een 3-gangen maaltijd op tafel staat. Zorg dus dat je energie overhoudt om je kind oprechte aandacht en liefde te kunnen geven. Dat is waar een kind van groeit. Oprecht vragen hoe zijn dag was. Zoek naar gezamenlijke activiteiten die haalbaar zijn bij je energie niveau, bijvoorbeeld een spelletje doen of voorlezen. ‘s Avonds wellicht een kort gesprekje voor de kinderen naar bed gaan om zo een bedritueel te creëren. Dat zijn de (kleine) zaken die een kind nodig heeft en zich later herinnert. Hoe zit het dan met die voldoende voorspelbaarheid? Want dat is toch best lastig als (chronisch) sarcoïdosepatiënt.
‘Geef eerlijk antwoord op vragen van kinderen’
Oude Hengel beaamt dat. “Met een ziekte als sarcoïdose heb je de ene dag wel energie en de volgende dag opeens niet meer. Dat kan zelfs per dagdeel verschillen. En daar kun je alleen maar mee omgaan door daar transparant over te zijn.”
Wat vertel je je kind?
Oude Hengel: “Daar is geen pasklaar antwoord op. Maar het is wel belangrijk dàt je in gesprek bent met elkaar. Kinderen voelen veel aan, meer dan we als volwassene denken. Ze hebben een levendige fantasie. Je wilt voorkomen dat ze spookverhalen gaan verzinnen of dat ze denken dat het aan hen ligt dat je ziek bent of iets niet kunt doen door je (chronische) ziekte. Kinderen hebben namelijk de neiging om de oorzaak bij zichzelf te zoeken wanneer je ziek bent of wanneer je iets niet kunt doen door je chronische ziekte. Het is belangrijk dat ze weten dat het niet hun schuld is dat je ziek bent. Dat het niet door hen komt of door wat ze hebben gedaan wanneer je niet mee naar de speeltuin kunt, moe bent, rustig aan moet doen, niet mee kunt met (school)reisjes of aan de zijlijn kunt staan bij sportwedstrijden. En dat geldt voor alle leeftijden”
Hoe leg je zo’n ingewikkelde ziekte als sarcoïdose uit.
Zeker bij kleine kinderen kun je een beetje aftasten wat ze al gehoord hebben. Zoals gezegd krijgen ze meer mee dan je denkt. Je kunt ze heel rustig informeren dat mama naar het ziekenhuis moet om zich beter te voelen. Bij wat oudere kinderen, zo vanaf een jaar of tien, kun je al uitleggen wat je ziekte inhoudt. Wellicht kunnen de kinderen een keer een spreekbeurt houden in de klas of gaan ze een keer mee naar de specialist. Zijn de kinderen nog ouder dan kun je samen informatie op de website van je patiëntenvereniging doornemen.”
Maak geen beloften die je niet waar kunt maken. Beloof ook niet dat je beter wordt of dat alles goed komt. Maar ga het gesprek aan. Als je mooi weer speelt voelt een kind dat ook aan.
Kinderen krijgen meer mee dan je denkt
Hoe leg je moeheid uit aan (jonge) kinderen?
Dat blijft ingewikkeld. Het is voor gezonde mensen al lastig om te begrijpen dat het niet werkt om even te slapen als je moe bent, dat je daarna steeds moe bent. Zelfs aan volwassenen is dat lastig uit te leggen. Oude Hengel geeft een voorbeeld over een mobiele telefoon: “Als patiënt met een chronische ziekte staat je batterij vaak op 20%. Als je dan gaat slapen wordt het wel beter, zeg 50-60 procent, maar het wordt nooit honderd procent. Leg uit dat een batterij soms lang mee gaat en soms ineens leeg is. Bijvoorbeeld door spelletjes of filmpjes kijken. Dan gaat de batterij ineens hard achteruit. Dat geldt ook voor jou en ‘jouw batterij’, en op zo’n moment heb je meer rust nodig. Soms kom je zelfs in de energiebesparingmodus. Dan moeten ze je even helemaal met rust laten en moet je even slapen. Geef wel duidelijk aan dat als er echt iets aan de hand is ze je altijd kunnen bereiken.”
Heb je nog aandachtspunten voor zo’n gesprek?
“Bedenk van tevoren met welk doel je het gesprek ingaat. Wordt het een informatief gesprek, waarin je uitlegt waarom sommige dingen niet kunnen? Let op dat je aansluit bij het ontwikkelingsniveau van het kind. Aan een kind van vier vertel je andere dingen dan aan een kind van veertien. Kinderen nemen het vaak aan zoals het is, zoals jij het vertelt. Vertel dan ook niet teveel. Geef hen eerst de gelegenheid vragen te stellen en vul niet alvast alles in. Wat jij wilt vertellen kan anders zijn, dan dat wat je kinderen willen weten.
Voel je je verdrietig en wil je je zorgen delen? Praat dan met lotgenoten of andere volwassenen. Voorkom dat je kind denkt dat hij jou moet troosten of kalmeren. Bewaak zijn grenzen. Ga geen excuses verzinnen voor je verdriet. Je kunt rustig zeggen: “Mama of papa is verdrietig, zullen we even knuffelen of een spelletje spelen?” Of “Mama is te moe, en daar word ik verdrietig van. Ik ga nu even slapen en dan praten spelen we straks verder.”
Wat als je nu te moe bent om iets uit te leggen of ineens ongeduldig reageert?
“Het is heel begrijpelijk dat je niet altijd het geduld, de tijd of energie hebt om transparant te zijn, waardoor je misschien wat prikkelbaar reageert. Dat gebeurt bij ‘gezonde’ ouders ook! Belangrijk is ook hier weer dat je in gesprek blijft. Herstel het. Zeg “Sorry voor wat er net gebeurde, dat lag niet aan jou, ik was heel erg moe, ik ga nu even liggen.” Leg het uit. Anders denkt een kind al snel ‘wat heb ik fout gedaan’, ‘het is mijn schuld’, en dat vergroot het risicogedrag van het kind om zich aan te passen en te gaan zorgen voor de ouder. Dit moet je zoveel mogelijk voorkomen. “Als het een keer gebeurt is het niet erg, maar als dit een patroon wordt kan dat negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van het kind”, aldus Oude Hengel.
Wat kan een kind zelf doen?
“Maak duidelijk dat een kind altijd alles mag vragen. Kijk of er iemand in de buurt is waar een kind zijn of haar verhaal kwijt kan, bijvoorbeeld een tante of juf. Informeer ook de school of de sportclub waar je kind veel is. Zorg ook dat een kind een plek heeft voor zichzelf. Waar het kan nadenken, uitleven of even zichzelf kan zijn. Waar het de mogelijkheid heeft om te schrijven, tekenen of spelen en de zorgen even opzij te zetten. Ook zijn er websites met lotgenoten groepen voor kinderen met een chronisch zieke ouder.” “En informeer bij je patiëntenvereniging.” aldus Oude Hengel.
Kortom
De belangrijkste tip voor ouders is: wees openhartig. Geef eerlijk antwoord op vragen van kinderen. Kinderen voelen feilloos dat er iets aan de hand is, daar hebben ze een gevoelige antenne voor. Houd dus geen cruciale informatie achter om een kind gerust te stellen, hoe jong of oud ook. Geef concreet antwoord op een manier die bij de leeftijd van het kind past. Loop daarbij niet ongevraagd vooruit op de toekomst: belast kinderen niet met dingen die nog niet aan de orde zijn. En als kinderen vragen of ze mee mogen naar bijvoorbeeld het ziekenhuis, kunnen ouders hier gewoon op ingaan. Het kan kinderen helpen bij het verwerken van hun emoties.
Kijk ook eens op:
Bikkels: documentaireserie voor kinderen met portretten van jonge mantlezorgers
· www.vpro.nl/jeugd/programmas/bikkels.html Specifiek de volgende afleveringen:
-“Romy” over een vader die door een lichamelijke aandoening snel uitgeput raakt
– “Job” over oa een moeder en broer met een auto-immuunziekte en vermoeidheid
-“Daan” over een moeder met ME (chronische vermoeidheidsziekte)
- www.zorgvoorjeouders.nl. De site
is bedoeld voor mantelzorgers met verschillende etnische achtergronden en biedt
informatie over medicijngebruik, mantelzorg en ziekten die veel voorkomen
- https://mantelzorg.nl/pagina/voor-mantelzorgers/thema-s/voor-jonge-mantelzorgers
Wil je dit soort artikelen niet meer missen? Volg mij op Facebook: pillenenprosecco of instagram #pillenenprosecco